Bakterilerin sebep olduğu brucella hastalığı ilk önce hayvanlar arasında geçiş yaparak
değişik memeli hayvanlarda hastalığa sebep olurlar. Brucella tipleri; koyun, keçi, sığır, gibi
büyük ve küçükbaş hayvanlarda görülür. İnsanlar bu hastalığa; bakteriler tarafından bulaşık
olan hayvanlarla temasla veya hasta hayvanların süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi sonucu
yakalanırlar. Etle bulaşmaya daha nadir rastlanılır.
Brucella hastalığına yakalanan gebe hayvanlarda yavru atma (düşük yapma) olayları
görülür.
Tanımı
Malta humması ve Akdeniz humması olarak da bilinen Brusellosiz, evcil memeli
hayvanlar da görülen arasında son derece bulaşıcı bir hastalıktır. İlk kez 1897'de Danimarkalı
veteriner hekim Berhnhard Bang Brucella abortus`u ayrıştırmıştır. Bu nedenle hastalığın
“Bang” hastalığı olarak da anıldığı olmuştur.
Etkenin Özellikleri
Brucella grubu mikroorganizmalar genellikle konakçı hayvan dışında çoğalmazlar.
Fakat değişik ortamlarda ortamın ısı, nem ve asitlik değerlerine bağlı olarak farklı sürelerde
canlılıklarını sürdürürler.
Brucella mikroorganizmaları kolalıkla yok edilebilir. Direkt güneş ışığı,
dezenfektanlar, pastörizasyon ve kuru şartlara duyarlıdır. Güneş ışığında birkaç saatte, sütün
ısıtılması esnasında 60 oC’de 10 dakikada, 100 o C’de hemen ölürler. Dondurulmuş
dokularda birkaç yıl, nemli toprakta 60 gün canlı kalabilirler. Atık fötuslarda en az 75 gün ve
uterus akıntılarında 200 günden fazla canlı kalabilir.
Enfekte dışkı materyali ile bulaşık altlıkta 56-61 oC’de 4-5 saatte tahrip olur. Çiğ
sütten yapılan tuzsuz krema yağında buzdolabında 142 gün, %10 tuz içeren salamura
peynirde 45 gün, %17 tuz içerende ise bir ay canlı kalır. Etin normal dinlendirilmesi
süresince oluşan pH değişikliği (asitlik) ette bulunabilecek Brucella mikroorganizmalarını
öldürmeye yeterlidir.
Bulaşma Yolları
Duyarlı hayvanlara hastalıklı hayvanlarla doğrudan temas yoluyla veya enfekte
hayvanların vaginal akıntılarıyla ve atıkları ile çevresel yolla bulaşır. Hayvanlar Brucella
etkenini bulaşık su ve yemleri tüketerek alırlar.
Süt, idrar, dışkı hastalığın yayılma kaynağıdır. Çiftleşme yoluyla da bulaşır. Anneden
yavruya: gebelik esnasında veya doğum sonrası ağız sütü ya da diğer enfekte hayvanların
sütü ile beslenme sonucu bulaşma görülür.
Solunum yoluyla da bulaşabilen hastalık genelde deri veya mukoza yoluyla bulaşır.
İnsanlara, pastörize edilmemiş, kaynatılmamış süt ve süt ürünlerinden veya doğrudan hasta
hayvanlara temas ile bulaşır. Brucella mikrobundan ileri gelen yavru atmalarda atık
maddelerle temas bulaşmada önemli rol oynar.
Bu sebeple hastalığa yakalanma riski taşıyan meslek grubu; hayvanlar ve hayvan
ürünleriyle yakın temasta bulunan veteriner hekimler, hayvan yetiştiricisi, çoban, sütçü,
mandırave mezbaha çalışanı gibi insanlardır.
Hastalık Belirtileri
Brucella bakterileri karaciğere, lenf bezlerine, salgı bezlerine, dalak ve sinirlere
yerleşir. Brusellozun inkübasyon (kuluçka) süresi genellikle 1-3 haftadır. Diğer ateşli
hastalıklara benzer belirtilere sahiptir. Bazen titreme şeklinde gelen, çok yüksek olmayan
ateşe neden olur. Özellikle kas ağrıları ve terleme çok daha yoğundur. Halsizlik, iştahsızlık
ve buna bağlı olarak da kilo kaybı görülür.
Hastalığın süresi birkaç haftadan birkaç aya kadar değişiklik gösterir. Bu hastalığın
sonunda insanlarda farklı birçok hastalıklar ortaya çıkabilir. Brucella hastalığına yakalanan
insanlarda ateş, terleme, baş ağrıları, eklem ve sırt ağrıları ve fiziksel zayıflıklar görülür.
Verdiği dalgalı ateş, terleme, halsizlik ve ağrı belirtileri bazen kronikleşir ve hastayı uzun
süre yatağa bağlayabilir.
Hayvanlarda da yavru atma olayları görülür ve büyük ekonomik kayıplara sebep olur.
Bu nedenle brucella mikrobuyla etkin olarak mücadelede edilmelidir.
Brucella Hastalığından Korunma ve Hastalıkla Mücadele
Hastalıkla mücadele her açıdan önemlidir. İşletmenin ve çevrenin bu konuda gerekli
hassasiyeti göstermesi gerekir. Bu amaçla hastalıktan korunmak ve hastalıkla mücadele için
yapılması gereken işler şunlardır:
Koruyucu aşılamalar yapılmalıdır.
Hastalığa karşı korunmanın en önemli yolu öncelikle hastalığın sürüye
girmesini engellemektir. Bunun için de sürüye dışarıdan kontrolsüz herhangi bir
hayvan sokulmamalıdır.
İşletmede bio-güvenlik kuralları uygulanmalıdır.
Meralar kontrolsüz otlatılmamalıdır.
Hastalığı tespit için belli aralıklarla kan muayeneleri yapılmalıdır. Bu amaçla
Hayvan Sağlığı Şube Müdürlüklerine başvurulmalıdır.
Kan muayenelerinde hastalıklı olduğu tespit edilen hayvanlar sürüden
uzaklaştırılmalıdır.
Hastalık tespiti yapılan işletmede Brucella ile mücadele yönetmeliği
uygulanmalıdır.
Sağım yapılırken ve sağım sonrası hijyen kurallarına uyulmalıdır.
Sürüde yavru atan hayvanlar, en az bir ay süreyle sağlamlardan ayrılmalıdır.
Yavru atma durumunda atık yavru ve diğer doğum zarları kireçli kuyulara
atılarak üstü örtülmelidir.
Atık yapan hayvanların kan kontrolleri yapılmalıdır.
Sığırların otlatıldığı meralara koyunlar sokulmamalıdır.